Καραβάκι: Από το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης στην Κοζάνη

«Σας ευχαριστώ πολύ που ήρθατε, αλλά µαζέψτε τα και φύγετε» ήταν τα λόγια της ιδιοκτήτριας ενός τζαζόμπαρου στη Νέα Υόρκη, λίγη μόλις ώρα μετά την έναρξη της πρώτης δημόσιας εμφάνισης του Χρήστου Ραφαηλίδη στην Αμερική. Ο Κοζανίτης μουσικός δεν πτοήθηκε και σήμερα, μετά από αρκετά χρόνια σκληρής και επίμονης δουλειάς, είναι ένας από τους καλύτερους βιμπραφωνίστες όχι μόνο της Αμερικής, αλλά του παγκόσμιου μουσικού στερεώματος και είμαστε σίγουροι ότι η ιδιοκτήτρια εκείνου του τζαζόμπαρου έχει μετανιώσει πικρά γι’ αυτό που είπε τότε.

Ήμασταν πολύ τυχεροί που εντοπίσαμε το Χρήστο Ραφαηλίδη σε ένα από τα ταξίδια του στα πατρώα εδάφη, τα οποία δεν είναι και τόσο συχνά λόγω των αυξημένων του επαγγελματικών υποχρεώσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ πολλών οικογενειακών και κοινωνικών υποχρεώσεων, ο Χρήστος μας «έβαλε» στο πρόγραμμά του και έτσι απολαύσαμε μια συζήτηση για τη μουσική στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στην οποία κυρίαρχο στοιχείο ήταν η αγάπη του ίδιου γι’ αυτό που κάνει. Διαφορετικά δεν θα είχε πετύχει, προσθέτουμε.

Ξεκινάμε, λοιπόν, με το παρόν. Η νέα δουλειά του Χρήστου Ραφαηλίδη έχει τον τίτλο «Ηχώ» και αποτελείται από δέκα κομμάτια του Μίμη Πλέσσα που γράφτηκαν τη δεκαετία του ‘60 και τα τραγούδησαν Μαρινέλλα και Τζένη Βάνου, τα οποία διασκεύασε. «Όταν ο κ. Πλέσσας μου έδωσε αυτά τα τραγούδια μου είπε επί λέξει ‘αγόρι μου έχεις το ελεύθερο να κάνεις ότι θέλεις’. Οπότε τι άλλο μπορούσα να κάνω, παρά κάτι παραπάνω από το καλύτερο» μας λέει χαμογελώντας ο Χρήστος, ο οποίος μιλά με μεγάλο σεβασμό για το μεγάλο συνθέτη. Τα τραγούδια αυτά ερμηνεύει στο cd η Εύη Σιαμαντά, με την οποία συνεργάζονται αρκετά χρόνια.

Το ερώτημα που γεννήθηκε σε πολλούς με το που ξεκίνησε τη δουλειά αυτή ο Χρήστος ήταν αν μπορεί ένας Έλληνας μουσικός που ζει δεκαπέντε χρόνια στη Νέα Υόρκη να αποδώσει το ιδιαίτερο ηχόχρωμα του Μίμη Πλέσσα. Το αποτέλεσμα έκλεισε τα στόματα των δύσπιστων και άνοιξε με θαυμασμό τα στόματα όλων αυτών που άκουσαν το «Ηχώ». «Παίζω πάρα πολύ με τους ρυθμούς από όλο τον κόσμο. Αυτό το πάντρεμα νομίζω πως το καταλαβαίνει ο ακροατής. Το «Ηχώ» είναι σα να κρατάει κάποιος μια υδρόγειο σφαίρα και να τη γυρίζει και κάθε τόσο να δείχνει μια χώρα και να λέει, για να δούμε τι ακούγεται από εδώ, από εκεί, από παραπέρα». Κάπως έτσι περιγράφει τη τελευταία του δουλειά ο Χρήστος και προσπαθεί να μας δώσει να καταλάβουμε την «πολυπολιτισμικότητα μέσα από μια μουσική που γράφτηκε το 1960. Βέβαια, η μουσική αυτή ήταν καλογραμμένη από τη… μάνα της, όπως λέμε, και ήταν για μένα μεγάλη ευθύνη η εμπιστοσύνη που μου έδειξε ο κ. Πλέσσας».

Με βάση τη μουσική του Πλέσσα και μέσο την κρυστάλλινη φωνή της Εύης Σιαμαντά, το «Ηχώ» σηματοδοτεί το σήμερα και την ανανέωση, ενώ ευθύνη του Χρήστου Ραφαηλίδη ήταν να «απενοχοποιήσει» το μελό του ’60 και να δημιουργήσει από αυτό μια μουσική σύγχρονη με πολλές αποχρώσεις. Οι στίχοι παρέμειναν ίδιοι, όμως, η αίσθηση που δημιουργούν στον ακροατή τα κομμάτια του «Ηχώ» είναι τελείως διαφορετική. «Αυτή είναι και η όλη ιδέα πάνω στην οποία βασίζεται μια διασκευή. Όταν παίρνεις στα χέρια σου εμπνευσμένες μελωδίες και αρμονίες σοφές ή θα κάνεις κάτι που έχεις στο μυαλό σου και θα ξεφύγεις από την πεπατημένη ή αλλιώς άστο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να το αγγίξεις. Το να βάλεις ένα ρυθμό μπιτ επάνω σε κάτι κλασικό δεν είναι μουσική. Το «Ηχώ» για μένα είναι ένα εργόχειρο, γραμμένο νότα-νότα και προσεγμένο. Έγινε έτσι για να είναι διαχρονικό» λέει ο Χρήστος Ραφαηλίδης.

Το cd αυτό είναι αποτέλεσμα προσπαθειών τριών ετών. Ο Χρήστος είναι τόσο σίγουρος για τη δουλειά του που στην ερώτηση για το αν σήμερα θα άλλαζε κάτι, απαντά αρνητικά. Είναι, λέει, από αυτά τα πράγματα που όταν τελειώνουν λες ότι «έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω. Είπα πως αν κάνω κάτι στην Ελλάδα και ειδικά με έναν από τους πιο αξιόλογους συνθέτες και μουσικούς που έβγαλε ποτέ αυτή η χώρα, θα το κάνω σα να είναι ότι καλύτερο έχω κάνει στη ζωή μου». Ξεκαθαρίζει πως την ευκαιρία που του έδωσε ο Μίμης Πλέσσας δεν την είδε ως τρόπο να μπει στην ελληνική δισκογραφία. Απλά τον εξέφραζε ως μουσικό και αυτό είναι κάτι στο οποίο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα.

«Η ελληνική αγορά εννοείται πως είναι εντελώς διαφορετική από την αμερικάνικη. Για να μπεις στην ελληνική δισκογραφία μόνος σου, επειδή παίζεις καλά ένα όργανο, οι πιθανότητες να πετύχεις είναι νομίζω 1%! Τα πράγματα, άλλωστε, δεν είναι πολύ ξεκάθαρα για το αν μια δουλειά γίνεται για χάρη της δημιουργίας και της έκφρασης ή μόνο στο όνομα της εμπορικότητας» εκφράζει την απογοήτευση του ο Χρήστος. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κατά τη διάρκεια της συζήτησης εξέφρασε την απογοήτευσή του για τους νέους που δεν ακούν ποιοτική μουσική και εξηγείται «δε με πειράζει που δεν ακούγεται η μουσική που παίζω σε καφετέριες και στο ραδιόφωνο. Με πειράζει, όμως, να ακούω χαζομάρες. Πηγαίνεις σ’ ένα beach bar και ακούς μέρα-μεσημέρι το μονότονο ήχου το μπιτ σε ένα περιβάλλον κάτω από τον λαμπερό ελληνικό ήλιο, τη μοναδική ελληνική θάλασσα και τη φυσική ομορφιά της Ελλάδας. Πόσο κακή αισθητική μπορεί να έχουν αυτοί οι άνθρωποι που βάζουν αυτόν τον θόρυβο να παίζει, γιατί αυτό δεν είναι μουσική είναι θόρυβος. Αυτοί που έγραψαν αυτούς τους θορύβους, λοιπόν, δεν ξέρουν ούτε που είναι το «ντο» στο πιάνο. Αυτό με στεναχωρεί, γιατί βλέπω πως το επίπεδο είναι πολύ χαμηλό».

Ο Χρήστος Ραφαηλίδης εκτιμά πως το μέλλον της μουσικής δεν βρίσκεται στις διασκευές. Άλλωστε, όπως λέει, τα πάντα άλλαξαν από την ημέρα που η μουσική έγινε «ένα θέαμα, μια πασαρέλα». Το κοινό δεν ακούει τους στίχους και τη μουσική, αλλά μένει στο παρουσιαστικό του καλλιτέχνη ή της καλλιτέχνιδος. «Το κακό νομίζω είναι πως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Ελλάδας το προωθούν αυτό, αντιγράφοντας το εξωτερικό. Όλως περιέργως, όμως, παρόμοιες εκπομπές του εξωτερικού δεν έχουν απήχηση στο εκεί κοινό, ενώ στην Ελλάδα σαρώνουν. Τι φταίει;» αναρωτιέται. Το τρίπτυχο συνθέτης, εκτελεστής και κοινό είναι αυτό που φτιάχνει τη μουσική. Αν δεν υπάρχει ένα από τα τρία, τότε κάτι δεν πάει καλά και ο Χρήστος Ραφαηλίδης σέβεται το κοινό του, όπως και το κοινό πρέπει να σέβεται τον καλλιτέχνη. «Όταν κάποιος βγήκε από το σπίτι του και επέλεξε να έρθει να σε ακούσει, πρέπει να τον σέβεσαι. Και αυτός ο κάποιος, όμως, πρέπει να σεβαστεί το μουσικό που παίζει, γιατί και αυτός με τη σειρά του θα μπορούσε να βρίσκεται κάπου αλλού, αλλά κάνει την προσπάθειά του να προσφέρει στον κόσμο όσο το δυνατόν καλύτερη μουσική» λέει ο Χρήστος, ο οποίος τονίζει πως στη μουσική του είδους του το μέλλον «το προκαλείς και δεν επαναπαύεσαι». Με χαρά, όπως μας λέει, βλέπει πως καθημερινά κερδίζει φίλους η μουσική αυτή και πιστεύει πως «όλοι αντιδρούν στο καλό άκουσμα».

Η έκπληξη, ο αυθορμητισμός και ο σεβασμός, είναι τρία βασικά στοιχεία του μουσικού Χρήστου Ραφαηλίδη. Γι’ αυτό άλλωστε και ο Μίμης Πλέσσας του εμπιστεύτηκε τα τραγούδια του. Τα τραγούδια αυτά θα μπορέσει να τα ακούσει το κοινό της Δυτικής Μακεδονίας σε μια μοναδική χριστουγεννιάτικη συναυλία που θα γίνει στην Κοζάνη στις 26 Δεκεμβρίου. Οι φίλοι της μουσικής και οι μυημένοι θα είναι πραγματικά τυχεροί γιατί θα ακούσουν τον ήχο του βιμπραφώνου από τον καλύτερο του είδους και τα κομμάτια του «Ηχώ» σε ζωντανή εκτέλεση από το Χρήστο Ραφαηλίδη, τον Μίμη Πλέσσα και την Εύη Σιαμαντά.