Η γυναίκα στις τέχνες

Αν μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, τότε οι εικόνες όπου κυριαρχεί η μορφή της γυναίκας είναι βουβές, γενναίες, απρόβλεπτες, επικίνδυνες, μαγικές, νωχελικές, μισητές, ανυπότακτες, γυμνές...

Ξεκινώντας από τα «οικεία», από τη γυναίκα της αρχαίας Ελλάδας, διαπιστώνουμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο για τη φύση, τη θέση, τη ζωή του φύλου που έχει χαρακτηρισθεί ως «ασθενές». Η γυναίκα του μύθου γνωρίζει και προκαλεί το φόβο, μάχεται και ξεπερνά τους περιορισμούς που της έχει επιβάλλει η ανδροκρατούμενη κοινότητα, αυτό-θυσιάζεται στο βωμό των ιδανικών της, ερωτεύεται με πάθος και εκδικείται. Οι εικονογράφοι δείχνουν το σεβασμό τους για την ιέρεια, την ποιήτρια, τη μάγισσα, την πολεμίστρια, τη βασίλισσα, τη Μήδεια, την Κλυταιμνήστρα, την Αταλάντη, την Αριάδνη, την Ελένη, τη Φαίδρα.. Μέσα από τις απεικονίσεις αυτών των γυναικών οι μύθοι συνεχίζουν να ζουν και να εκτυλίσσονται αδιάκοπα μπροστά τα μάτια μας.
Ακόμα και μέσα στην παντοδυναμία και τον έλεγχο της Μεσαιωνικής Εκκλησίας σε κάθε έκφανση της ζωής, και τις αντιλήψεις που αυτή τρέφει και διακηρύττει για την κατωτερότητα του θηλυκού γένους, η γυναίκα των "σκοτεινών" χρόνων γίνεται παράδειγμα προς μίμηση, συμμετέχοντας σε κάθε μορφή παραγωγής, από το χτίσιμο ως την εικονογράφηση. Είτε διαλέγοντας τη μοναστική ζωή, τη σκληρή δουλειά στα χωράφια ή τη διαχείριση και το εμπόριο, η μεσαιωνική γυναίκα γίνεται ύμνος στα χείλη των τροβαδούρων του εκλεπτυσμένου ερωτά. Από τις μοναχές ως τις κύριες των αριστοκρατικών αυλών, κάθε γυναίκα βρίσκει θέση στη μεσαιωνική τέχνη».

Στη διάρκεια της Αναγέννησης η τέχνη απαλλαγμένη σε μεγάλο βαθμό από θρησκευτικές άξιες, ήθη και θεσμούς, φέρνει στο προσκήνιο και πάλι κλασικά θέματα, θεούς και ήρωες της ελληνορωμαϊκής μυθολογίας. Τα γυμνό γυναικείο σώμα, αλλά και κάποιες μικρές λεπτομέρειες, όπως για παράδειγμα ένα ανοιχτό στόμα η ένα βλέμμα που κατευθύνεται στο θεατή, εισάγουν τον αισθησιασμό. Παράλληλα, το φιλοσοφικό υπόβαθρο του ανθρωπισμού και του Νεοπλατωνισμού που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος τον 15ο και 16ο αιώνα, οδηγούν τις ερμηνείες έργων που απεικονίζουν το γυμνό σώμα, όπως η «Γέννηση της Αφροδίτης» του Μποτιτσέλι, σε νέους δρόμους. Από την άλλη, το πορτρέτο εμπλουτίζεται με αλληγορίες και μηνύματα που ενθουσιάζουν την ανώτερη τάξη, αφού προϋποθέτουν ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο και μια ιδιαίτερη εκπαίδευση για την «ανάγνωση» τους και την πλήρη κατανόηση τους.
Στη νεότερη και σύγχρονη τέχνη, του 19ου και 20ου αιώνα, οι απεικονίσεις των γυναικών ποικίλλουν τόσο πολύ ως προς το θέμα, τη σύνθεση και την τεχνοτροπία, όσο και οι αμέτρητες νέες θεωρίες που έρχονται να ερευνήσουν ερωτήματα με αποκαλυπτικό περιεχόμενο - τι ακριβώς καθιστά το «ωραίο»; τι σημαίνει απόλαυση μπροστά σε ένα γυμνό; ποιος είναι ο θεατής; Αν τα γυμνά και τα πορτρέτα δε φεύγουν ποτέ από τη «μόδα» στην τέχνη, οι νεόφερτες εξωτικές γυναίκες του Ενγκρ και του Γκωγκέν, οι «Σταχομαζώχτρες» του Μιγέ, οι πόρνες των καμπαρέ του Λωτρέκ, οι μικρές χορεύτριες του Ντεγκά και οι Κύριες της όπερας της Μοριζό και της Κασάτ φανερώνουν ακριβώς αυτό - ότι χίλιες λέξεις δεν είναι αρκετές για να περιγράψουν παρά στο ελάχιστο τις άπειρες, γνωστές και άγνωστες, πτυχές μιας γυναίκας».

cλopy από τη θάλασσα του διαδυκτίου