Πάμε σαν άλλοτε...

«Πρόκειται να έρθει το νέο είδος των ανθρώπων, ένα άλλο είδος ξαφνικό. Μια νέα ράτσα κι απόλυτοι θα έχουν μια αφάνταστη τελειότητα. Οι παλιοί άνθρωποι κι αυτός ο τρομαγμένος λαός θα πρέπει να εξαφανιστούν. Κανονίστηκε να πεθάνουν σε μια ορισμένη μέρα. Αλλά πρέπει να γυρίσουν ο καθένας στον τόπο του κι εκεί να πεθάνει. Ο Γιατρός Ινεότης βγαίνει και πηγαίνει κι αυτός με τον κόσμο. Εχει σύντροφο έναν γύφτο που ακόνιζε μαχαίρια. Οταν ήρθε η ώρα να πεθάνουν, έμαθαν πως δεν θα πεθάνουν με φυσικό θάνατο και χωρίς να πονέσουν, όπως τους είχαν πει. Αλλά με υπολογισμένο και βασανιστικό θάνατο σαν να τους τιμωρούσαν…».

Προφητικό; Τυχαίο γεγονός;

Το βράδυ της περασμένης Δευτέρας ήταν αφιερωμένο στο έργο του συγγραφέα Γιώργου Χειμωνά, με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από τον αιφνίδιο θάνατό του. Οι εκδόσεις Καστανιώτης είχαν καλέσει τρεις εξαιρετικούς ομιλητές, τη Φωτεινή Τσαλίκογλου, τον Αλέξη Σταμάτη και τον Κωνσταντίνο Τζαμιώτη... Με συντονιστή τον αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευριπίδη Γαραντούδη.

Κι ενώ στο κατάμεστο θέατρο του εκδοτικού οίκου ομιλητές και κοινό επιχειρούσαν να αναλύσουν τον άνθρωπο και συγγραφέα Χειμωνά, ο ηθοποιός Μάνος Καρατζογιάννης διάβασε το παραπάνω εισαγωγικό απόσπασμα από το «Γιατρός Ινεότης». Συγκλονίστηκα από την προφητική σκέψη. Ηταν σαν ο Χειμωνάς να ’χε οραματιστεί τις δικές μας δυσκολίες και μας καλούσε να φύγουμε, αφήνοντας χώρο σε ένα νέο είδος ανθρώπων. Να πεθάνουμε συντονισμένα και ομαδικά με τιμωρία, λες και συντονισμένα και ομαδικά φταίξαμε για την κατάντια τούτης της χώρας. Κι έτσι αυθόρμητα, καθώς φούντωνε η κουβέντα ένιωσα να αναζητώ τον Οργουελ και τη σοφή του φράση «Ολα τα ζώα είναι ίσα.

Απλώς κάποια ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα». Ναι, γιατί έτσι όπως είμαστε σήμερα -είδος προς εξαφάνιση- σκέφτηκα ότι κάποιοι πιο ίσοι μεταξύ ίσων θα καταφέρουν να επιβιώσουν και να περάσουν αβρόχοις ποσί το ποτάμι.

Επέστρεψα, λοιπόν, στον Οργουελ. Τον κλειστοφοβικό συγγραφέα της Φάρμας των Ζώων, απ’ όπου το απόφθεγμα με την ισότητα (ανισότητα) των ζώων. Ενα βιβλίο με μοναδικό συμβολισμό και διαχρονική επικαιρότητα. Για κάποιους, ο συγγραφέας ξεπέρασε τα όρια της προπαγάνδας. Για κάποιους άλλους, το βιβλίο ήταν έμμεση τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στην τότε παρακμιακή πραγματικότητα της ΕΣΣΔ και συνδεόταν με το γεγονός ότι ΕΣΣΔ και Ανατολική Ευρώπη αποκτούσαν μια ελίτ με γκροτέσκο προνόμια και αδιαφορία για την πλειοψηφία. Γι’ αυτό και ειπώθηκε ότι το βιβλίο του Οργουελ εξελίχθηκε σε εργαλείο διάβρωσης του κομμουνισμού, τόσο ως σύστημα όσο και ως ιδεολογία.

Η συγγραφή της Φάρμας των Ζώων ξεκίνησε λίγο μετά τον ισπανικό εμφύλιο. Ο Οργουελ πολέμησε στο πλευρό των αντιφασιστών, τραυματίστηκε και στο τέλος εκδιώχθηκε από την Ισπανία από τους οπαδούς του Στάλιν. Ηταν η εποχή που ο Οργουελ πάσχιζε να αντιληφθεί κατά πόσον η πλειοψηφία της αριστερής κοινής γνώμης έσφαλε και ότι η Σοβιετική Ενωση ήταν τελικά μια καινούργια μορφή κολάσεως κι όχι μια αναδυόμενη ουτοπία. Βρήκε, λοιπόν, την ιδέα των ζώων για να συμβάλει στην κατάρρευση του σοβιετικού μύθου και παράλληλα να στήσει μια ιστορία κατανοητή από τους πολλούς.

Πώς όμως;

Εμπνεύστηκε από ένα αγόρι που το είδε να οδηγεί έναν εύρωστο ίππο σε στενό μονοπάτι, και κάθε φορά που το άλογο προσπαθούσε να γυρίσει, το αγόρι το μαστίγωνε. «Εκείνη την ώρα σκέφτηκα ότι μόνον αν τα ζώα συνειδητοποιούσαν τη δύναμή τους, ο άνθρωπος δεν θα είχε πια εξουσία πάνω τους και ότι οι άνδρες εκμεταλλεύονται τα ζώα, όπως οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται το προλεταριάτο», γράφει ο Οργουελ.

Η Φάρμα των Ζώων μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή αν την προσεγγίσουμε από τρεις διαφορετικές πλευρές: το ιστορικό σκέλος, την ανάδειξή της ως σημαντικό πολιτιστικό εργαλείο στον Ψυχρό Πόλεμο και τη σημερινή απήχηση στον κόσμο.

Το γραπτό του Οργουελ, έχοντας επιζήσει από τους βομβαρδισμούς του Χίτλερ, στάλθηκε στον TS Eliot, έναν συγγραφέα πολιτικά και πολιτιστικά συντηρητικό. Ομως, εξαιτίας της σχέσης Λονδίνου - Μόσχας εκείνη την εποχή, ο Ελιοτ απέρριψε το βιβλίο, χαρακτηρίζοντάς το «τροτσκιστικό». Και μάλιστα είπε στον Οργουελ ότι η επιλογή των γουρουνιών ως αρχόντων ήταν ατυχής.

Το βιβλίο εκδόθηκε τελικά και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες του κόσμου, όχι όμως σε όλες τις ισλαμικές, όπου ενδεχομένως η σκέψη και μόνον του χοίρου προσκρούει σε ιερά και σε όσια, αλλά και γιατί «βεβηλώνεται» η θεοκρατική δικτατορία…


Της Pίτσας Mασούρα