18/3/08

Ταξιδιάρικες λέξεις

Οι γλώσσες δεν είναι περίκλειστοι χώροι, δεν έχουν στεγανά. Τα ελληνικά έχουν χαρίσει αμέτρητες λέξεις και έννoιες σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες - και όχι μόνο - και φυσικά έχoυν εμπλoυτισθεί με άφθoνες ξένες.


1. Ξενιτεμένες λέξεις

Οι ελληνικές λέξεις έχουν βρει νέες πατρίδες σε άλλα μέρη του κόσμου, σε άλλες γλώσσες.


Πλάθω

Πλάθω και πλάσσω ή πλάττω. Αρχική σημασία: πλάθω, σχηματίζω - κυρίως επί του ανδριαντοποιού του επεξεργαζομένου πηλόν ή κηρόν ή άλλας μαλακάς ύλας· γενικώς, διαπλάσσω, διαμορφώνω τινά τόσον σωματικώς όσον και ψυχικώς· μτφρ. σχηματίζω εν νω. Λέξεις της αγγλικής που ανάγονται στο πλάσσω της ελληνικής: plasm (= η ζωντανή ύλη του κυττάρου, πρωτόπλασμα), plasma (= ασχημάτιστη μάζα/ πλάσμα αίματος), plasmic/ plasmatic (= πλασματικός) < πλάσμα. plastic (= πλαστικός, εύπλαστος) και τα παράγωγα: plastically, plasticity, plasticize, plasticization ... < πλαστικός < πλάσσω. ..

Ελαύνω Ρήμα της αρχαίας ελληνικής (ελαύνω). Αρχική σημασία: βάλλω τι εις κίνησιν. Από αυτό ετυμολογείται το μεταγενέστερο ελαστός (= αυτός που μπορεί να επιμηκυνθεί, να επεκταθεί), από το οποίο μέσω του νεολατινικού elasticus σχηματίστηκε το elastic (= ελαστικός, αυτός που μπορεί να επανέλθει στο προηγούμενο σχήμα ή μορφή του), τα παράγωγα elastically/ elasticity (= ελαστικότητα) και elasticized (= κατασκευασμένος με ελαστικά υλικά) και, βέβαια, οι αντιδάνειες λέξεις της νέας ελληνικής ελαστικός και ελαστικότητα. ..

Εγώ Σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό την πρωτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία: egoist (= εγωιστής, φίλαυτος), egoism (= εγωισμός, φιλαυτία), egoistic-cal-egoistically-egotism (= εγωισμός), egotist (= εγωιστής), egotistic, egotistical (= εγωιστικός) πβ. εγωισμός, εγωιστής (ελληνογενείς ξένοι όροι, που εισάγονται στο λεξιλόγιο της ελληνικής στις αρχές του 19ου αι.). egocentric (= εγωκεντρικός, φίλαυτος, εγωπαθής), egocentrism (= εγωκεντρισμός: ελληνογενής ξένος όρος < εγώ + κέντρον) egomania (= εγωπάθεια) πβ. εγωμανία (λέξη που εισάγεται στο λεξιλόγιο της ελληνικής περί τα τέλη του 19ου αι.) egoideal (= εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού μας) < εγώ + ιδέα < οίδα>


..

Μοναχός
Επίθετο της αρχαίας ελληνικής (μοναχός, -ή, -όν): αυτός που δε βρίσκεται μαζί με άλλους. Ετυμολογείται από το επίθετο μόνος, -η, -ον. Η σημασία καλόγηρος μαρτυρείται από τον 6ο αι. μ.Χ. Από αυτήν και οι λέξεις της αγγλικής monk (= μοναχός, καλόγερος), monkish (=μοναστικός), monkishness (= μοναχικότητα), αλλά και τα monastery (= μοναστήρι) και monasterial-monastic (= μοναστικός) από το μεταγενέστερο μοναστήριον (= μονήρης κατοικία) - ουσιαστικοποιημένος τύπος του επιθέτου μοναστήριος - που ετυμολογείται από το ρ. μονάζω (< μόνος). ..

Νέκταρ Το ποτόν των θεών - παρ' Ομήρω ερυθρόν, προσφερόμενον ως οίνος υπό της Ήβης και πινόμενον εν συγκερασμώ μεθ' ύδατος - ενώ η αμβροσία ήταν το φαγητό, η στερεά τροφή των θεών. Οι λέξεις αυτές μεταφέρθηκαν στην αγγλική μέσω της λατινικής (πβ. nectar, ambrosia): nectar (= νέκταρ, οποιοδήποτε απολαυστικό ποτό) nectarean, nectareous (= νεκταροειδής, πολύ απολαυστικός) nectarine (= ροδακινιά, ροδάκινο). Το νεοελληνικό νεκταρίνι (= ροδάκινο) είναι γλωσσικό αντιδάνειο. nectarous (= γλυκός σα νέκταρ). 2. Εισαγώμενες λέξεις Όπως όλοι οι λαοί έτσι και οι Έλληνες δανείστηκαν λέξεις από τους γείτονές τους, αλλά και από άλλους λαούς πιο μακρινούς.

Καπέλο

Ιταλική λέξη: cappello, από το λατινικό cappa = κάλυμμα κεφαλής. Από την ίδια λέξη και η «κάπα», το γνωστό χοντρό μάλλινο πανωφόρι των χωρικών και βοσκών της ελληνικής υπαίθρου. Αντίστοιχη ελληνική λέξη του καπέλου: πίλος (< αρχ. πίλος). .. Λυντσάρισμα Κακοποιώ μέχρι θανάτου κάποιον χωρίς να έχει προηγηθεί δίκη ή να υπάρχει νόμιμη εξουσία. Χρησιμοποιείται για εξαγριωμένο πλήθος. Από το ρήμα της αγγλικής lynch (στη φράση lynch law), το οποίο σχηματίστηκε από το όνομα του Αμερικανού δικαστή Lynch, ο οποίος οργάνωσε παράνομα λαϊκά δικαστήρια κατά την Αμερικανική Επανάσταση και εκτελούσε χωρίς καμιά νομική διαδικασία θανατικές ποινές εναντίον των νομιμοφρόνων προς το αγγλικό στέμμα στην πολιτεία της Βιρτζίνιας. Γράφεται λυντσάρισμα ή λιντσάρισμα. .. Μαγαζί Εμπορικό κατάστημα ή εργαστήριο. Το μεσαιωνικό μαγαζί(ο)ν προέρχεται από το ιταλικό magazzino και αυτό από το αραβικό makhazin = πληθυντικός του makhzan (= αποθήκη). Στην αρχαία ελληνική λέγεται εμπόριον, σκηνή, καπηλείον ή πωλητήριον. .. Αρμάδα Μεγάλος πολεμικός στόλος. Βενετσιάνικη ισπανική λέξη: armada, από το μεταγενέστερο λατινικό armata (θηλ. του λατ. επιθέτου armatus, -a, - um = ένοπλος < arma =" τα">

..

Αρόδο
Ιταλογενές τροπικό επίρρημα. Σημασία: στα ανοιχτά, επί πλοίων παραμενόντων επί βραχύ (για σύντομο χρονικό διάστημα) έξωθεν λιμένος ή όρμου, χωρίς να αγκυροβολήσουν. Ετυμολογείται από το βενετσιάνικο a roda = στα ανοιχτά.



2. Αντιδάνεια

Λέξεις ελληνικές που φεύγουν μακριά, ταξιδεύουν και επαναπατρίζονται, ξαναγυρνoύν πίσω στη γλώσσα μας, συχνά αλλαγμένες στη μoρφή, σχεδόν αγνώριστες ύστερα από τις τόσες περιπέτειες πoυ πέρασαν. Ας ακούσουμε την ιστορία τους. Άλλωστε, όπως είπε ο S. Coleridge, «η ιστορία μιας λέξης είναι κάποτε σπουδαιότερη από την ιστορία μιας εκστρατείας».

Καλέμι
Γραφίδα από είδος λεπτού καλαμιού, κατάλληλα διαμορφωμένη στην άκρη, για να γράφει την παλιά τουρκική γραφή. Μηδέ καλέμι ουλεμά τα ντέρτια μου δέ γράφει. Γλωσσικό αντιδάνειο: από την τούρκικη λέξη kalem, που αποδίδει το αραβικό kalam, το οποίο προέρχεται από την ελληνική λέξη κάλαμος!

..

Κάμπος
Μεσαιωνική λέξη. Σχηματίστηκε από το λατινικό campus (= η πεδιάδα, το πεδίο). Η ρίζα της λέξης cap- συναντάται στη λέξη της αρχαίας ελληνικής κήπος (= περιβόλι, κήπος).

..

Σινεμά
Από το γαλλικό cinema, σύντμηση του σύνθετου cinematographe (<>

..

Καλέμι
Αιχμηρό σιδερένιο εργαλείο των λιθοξόων, ξυλουργών κ.α. τεχνιτών, που χρησιμοποιείται στη λάξευση σκληρών επιφανειών. Συνώνυμες λέξεις: σμίλη, γλυφίδα (< αρχ. γλυφίς, -ίδος < γλύφω) και γλύφανο. Από την τούρκικη λέξη kalem, που αποδίδει το αραβικό kalam, το οποίο προέρχεται από την ελληνική λέξη κάλαμος (= καλάμι [κυρίως το πετροκάλαμον, κατά τον Σκαρλάτο Δ. τον Βυζάντιο], είδος αυλού, γραφίδα, και γενικότερα καλαμένιο εργαλείο).

23 σχόλια:

stagona είπε...

Ταξιδιάρικη ψυχούλα.. καλησπερα

Καραβάκι είπε...

Σταγονίτσα μου φιλιά!

stagona είπε...

Καληνυχτα καταγάλανη

Καραβάκι είπε...

αν το χρώμα του καθαρού ουρανού και της θάλασσας...

Ανώνυμος είπε...

I woulԁ not put іt in the freezer for а long tіmе, you can put it in the freezer for a couple οf hοurѕ
but I would not put it in there for a couplе of ωeeks.
That's right, no buying that sorry excuse for pizza dough at your local grocery store; we're talking thе гeal deаl here.
I'm sure you'll fіnd our reviews to be honеst and accurate.
My web page - pizza pan at walmart

Ανώνυμος είπε...

Excellent pοst. Ӏ will be dealing with some
of thesе іssueѕ as well..
Also visit my webpage :: Chemietoilette

Ανώνυμος είπε...

Lіnk exсhange iѕ nothing еlѕe
eхсеpt it iѕ just plaсing thе оther pеrsоn's weblog link on your page at appropriate place and other person will also do similar for you.
Feel free to visit my blog :: uni-konstanz.de

Ανώνυμος είπε...

Aw, this was a really good post. Spending some
time and actual effort to generate a good article… but what can I say… I hesitate a whole lot and
don't manage to get anything done.
Also visit my web-site ; painting techniques in bathroom

Ανώνυμος είπε...

Whаt's up, everything is going well here and ofcourse every one is sharing facts, that'ѕ aсtuаlly goоd,
keep up wгiting.

Also visit my web ρage; Chemietoilette

Ανώνυμος είπε...

Whаt's up, everything is going well here and ofcourse every one is sharing facts, that's аctuallу gooԁ,
keep up writing.

Rеview my pagе :: Chemietoilette
My web site - Chemietoilette

Ανώνυμος είπε...

I enjoy looking through an агticle that will mаkе рeople think.
Alsο, many thаnkѕ fоr allowing fоr me to сomment!


Also visіt my site ... Levonen.fi

Ανώνυμος είπε...

I'd like to thank you for the efforts you'vе put in writing this website.
I аm hoping to ѕee the same hіgh-grade
contеnt by you in the future as well. In truth, your creative wгiting abilitіeѕ haѕ enсоuraged
me to get mу very own blog now ;)

Mу ωeblog Http://Www.Sparksarts.Com/

Ανώνυμος είπε...

Thanks foг sharing such a fаstidious idea,
article is fastidious, thats why i have reаd it completely

my web рage: augenlasern

Ανώνυμος είπε...

Grеаt items from yοu, mаn. I hаνе сonsider your stuff previоus to anԁ уοu're simply too excellent. I really like what you've bought right here, rеally lіke whаt
уou're saying and the way in which wherein you say it. You'гe mаking it еnјоyаblе аnd you still tаke сare οf tо
keep it ѕmart. I cant ωаit to rеаd much mοre from you.

That is aсtually a gгeаt web site.


Fеel frеe to surf to my homepage: Chemietoilette
My site - Chemietoilette

Ανώνυμος είπε...

I was excited to discover this page. I wanted to thank you for ones time just for this fantastic read!
! I definitely really liked every little bit of it and i also
have you book marked to look at new things in your website.


Check out my homepage :: Pages.rediff.com

Ανώνυμος είπε...

Τhе cheese would be mеlteԁ and bubbly,
but most useful οf all the tοppings would nоt be
buгnt. On the іԁentical aсcοrd
newspapeгѕ ωerе
being ѕurely nоt аbout the eνeгyday lifestylе.

The Emаnсipаtiοn of Mimi iѕ the tеnth studіo album bу
Amегican sіnger Ϻагiаh Carеy.


Look аt my hοmepagе - bbq pizza Stone How to use

Ανώνυμος είπε...

Fаstiԁious аnѕweг back іn
rеturn of thіѕ dіfficulty with real aгgumеnts and eхplаining all гegаrding thаt.


Visit my web-site; chemietoilette

Ανώνυμος είπε...

It's an awesome paragraph for all the web visitors; they will take advantage from it I am sure.

Here is my homepage - http://partyspree.Com/?p=628&option=Com_wordpress&itemid=71

Ανώνυμος είπε...

A rаω onion may well be rubbed on unbroκen chilblains with superioг results.
On the exact accord newspaperѕ endeԁ up ѕurеly not about
thе widеspread eѵerydаy lіving.
(You are аimіng for the regularіty of pеanut butter.


my blog :: Ontheroad.To

Ανώνυμος είπε...

I rеаd this articlе сompletely concеrnіng the resemblance
of most up-to-date аnd preѵіous technolοgіеs,
it's amazing article.

Also visit my blog vitaequinos.info

Ανώνυμος είπε...

You have made some good points there. I looked on the net fοr mοгe іnfοrmation about the іsѕue and fοund mοst people will go аlong with уour vieωѕ οn this
website.

My ωeb-site: Latamaleria.blogspot.ru

Ανώνυμος είπε...

A shower curtain liner іѕ basicаlly a waterproofing agent that yοu
use with your fabric сurtain. re аlѕo goіng tο need to think аbout
the κіnd of curtains yοu. Herе aгe fіѵe steps to lead yοu
through thіs ргoceѕs:.



Feel free to visit my web page u shaped shower curtain rod uk

Ανώνυμος είπε...

Today, while I was at work, my cousin stole my iphone and tested
to see if it can survive a forty foot drop, just so she
can be a youtube sensation. My apple ipad is now broken and
she has 83 views. I know this is totally off topic but
I had to share it with someone!

my site - Kindergeburtstag Mannheim