Λαμπροκουλούρες

Οι προετοιμασίες, για το πασχαλινό τραπέζι, αποτελούσαν το τελετουργικό μιας σειράς παραδοσιακών συνηθειών, τις οποίες περιγράφει η λαογράφος Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη.

Το ψήσιμο της λαμπροκουλούρας -ένα ψωμί, που φτιάχνεται αποκλειστικά και μόνον το Πάσχα- ήταν για τα αστικά, αλλά και τα αγροτικά νοικοκυριά το αποκορύφωμα μια πολυήμερης διαδικασίας, που είχε ξεκινήσεις με την αρχή της Σαρακοστής, καθώς στις ημέρες της νηστείας έβρισκαν την ευκαιρία να συγκεντρώσουν τρόφιμα και υλικά, αλλά και να επισκευάσουν τους φούρνους και να προγραμματίσουν τις δουλειές τους. Έτσι, η μία νοικοκυρά βοηθούσε την άλλη στο ζύμωμα του τσουρεκιού ή στο πλάσιμο των κουλουριών.


Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, εκτός από τη Μεγάλη Παρασκευή ανάπιαναν το προζύμι από νωρίς το βράδυ μέχρι να έρθει η ημέρα, που θα τα έψηναν. Τα λαμπρόψωμα παρασκευάζονταν συνήθως Μεγάλη Πέμπτη ή Μεγάλο Σάββατο. Το ζύμωμα ξεκινούσε από το χάραμα.

Άναβαν φωτιά και η κάθε μια ασχολιόταν με τη δουλειά που είχε αναλάβει. Άλλη ανασκουμπωνόταν και ζύμωνε, άλλη έριχνε νερό, άλλη καθάριζε. Απαραίτητη προυπόθεση να σταυρώσουν τη σκάφη, το αλεύρι και το προζύμι και να πουν τρεις φορές: Χριστός Ανέστη! Αληθώς Ανέστη! Το προζύμι να γίνει. Τριγύρω κάθονταν όλες και άρχιζαν να πλάθουν τα κουλουράκια και τα σχέδια που τα στόλιζαν και οι πιο ταλαντούχες, οι ψωμοκεντίστρες, "χτένιζαν" το πασχαλινό ψωμί. Ανάλογα με το που θα έστελναν το ψωμί ήταν και το στόλισμα. Άλλο ήταν του παππού, άλλο του κουμπάρου, άλλο του παπά κι άλλο του φτωχού. Όταν τελείωναν τα σκέπαζαν με κουβέρτες και μάλλινα, έβαζαν στη μέση δυνατή φωτιά και τα άφηναν να φουσκώσουν. Όση ώρα "γίνονταν" εκείνες άναβαν το φούρνο.


Τα πασχαλινά ψωμάκια ή σταυρόψωμα διαφέρουν σε σχέδια, ανάλογα με την περιοχή της Ελλάδας. Στην Κρήτη συνηθίζουν να φτιάχνουν μικρά ψωμάκια σε σχήμα ζώων ή πουλιών (χελώνες, πέρδικες, λαγοί). Σε κάποια μέρη τα ψωμιά αυτά τα λένε κουτσούνες και τα τρώνε το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, επειδή έχουν το κόκκινο αυγό επάνω.
Παλιά τις τρώγανε μετά το Πάσχα, της Ζωοδόχου Πηγής. Λέγεται πως τις κουτσούνες, που είχαν σχήμα ανθρώπινο - έμοιαζαν, δηλαδή, με κούκλες από ζυμάρι -, τους έβαζαν στη μέση ένα αβγό σαν πρόσωπο. Τις κάνανε για να παίζουνε τα μικρά παιδάκια, όταν υπήρχε φτώχεια και δυστυχία. Για τα αγοράκια έφτιαχναν τους τροχούς, που τους έδιναν σχήμα σαν κινούμενο όχημα βάζοντας αβγά στη θέση των τροχών. Τα έδιναν στα παιδιά ανήμερα το Πάσχα, αλλά δεν τα έτρωγαν νωρίτερα από της Ζωοδόχου Πηγής (Παρασκευή του Πάσχα), μετά από τη λειτουργία στο προαύλιο της εκκλησίας.