Οι Κοζανίτες έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την εκκλησιά του Αι Γιώργη. Εκεί βρίσκονται και τα νεκροταφεία της πόλης. Μεγάλες διαμάχες στο προσκήνιο, επί σειρά ετών, μιας και ολόκληρη η πόλη αντιδρά στη μετακίνηση του νεκροταφείου. Αυτό για κάποιον που δεν γνωρίζει τα ήθη και τα έθιμα του τόπου ίσως ακούγεται υπερβολικό. Όσοι όμως, έχουν ζήσει τέτοιες μέρες στην πόλη, καταλαβαίνουν το γιατί.
Δεν είχα πάει ποτέ Μεγάλη βδομάδα και μάλιστα μεσημέρι στον Αι Γιώργη, κι αυτό που είδα σήμερα με συγκίνησε. Γυναίκες, άντρες και παιδιά είχαν γεμίσει την εκκλησία, και τα μνήματα. Γυναίκες καθάριζαν και στόλιζαν τους τάφους να είναι έτοιμοι για τις μεγάλες μέρες που έρχονται. Λουλούδια, χιλιάδες λουλούδια έφερναν συνεχώς για να στολιστεί το βράδυ ο επιτάφιος. Άντρες περιποιόταν τους προαύλιους χώρους. Να είναι καθαροί, στολισμένοι κι αυτοί με λουλούδια. Ευτυχώς ο καιρός ήταν καλοκαιρινός και βοήθησε τον κόσμο να κάνει τις δουλειές του.
Το βράδυ αργά, θα μαζευτούν γυναίκες, που θα ξενυχτήσουν για φυλάξουν και να μοιρολογήσουν το Χριστό. Να στολίσουν τον επιτάφιο. Όπως συνηθίζουν να κάνουν για κάθε αγαπημένο τους νεκρό. Μου αρέσει αυτή η βραδυά στον Αι Γιώργη. Περισσότερο γιατί ο παπά Νικόλας είναι ένας διαφορετικός ιερέας. Την πρώτη φορά που βρέθηκα στον στολισμό του επιταφίου πήγα στην αίθουσα που οι γυναίκες έφτιαχναν τα στεφάνια. Τα λουλούδια όλα κομμένα μέσα σε καλάθια και καθόταν όλες μαζί και πλέκανε μεγάλες λουλουδένιες γιρλάντες.
Τσιγάρο ήθελα να κάνω και κάθησα σε ένα τραπέζι μόνη. Και πριν προλάβω καλά καλά να το ανάψω, είδα τον παπά Νικόλα να έρχεται και κόντεψα να το καταπιώ. Είδε την ταραχή μου ήρθε κοντά μου και μου είπε, «Γιατί το έσβησες; Kι εγώ για τσίγαρο ήρθα!». Από τότε με τον παπά Νικόλα είμαστε φιλαράκια. Κάθε χρόνο αυτή τη βραδυά, φτιάχνει γλυκά και προσφέρει στις γυναίκες που ήρθαν να στολίσουν τον επιτάφιο. Είναι γλυκομίλητος, ήρεμος και πολύ καλός συζητητής.
Μια εκκλησία που σφίζει από ζωή κι όχι μόνο τις μέρες της Μεγαλοβδομάδας. Εδώ είναι τόσο ήσυχα, παρόλο τον κόσμο, που νομίζεις πως είσαι μακρυά από την πόλη. Τα τεράστια κυπαρίσσια, τα πουλιά που κελαηδούν κρυμμένα μέσα στα πυκνά κλαδιά τους, κάνουν την ατμόσφαιρα να μοιάζει ονειρική. Η εκκλησία βρίσκεται εκεί από τις αρχές του 1800. Θυμάμαι όταν παιδιά, πηγαίναμε συχνά πίσω από την εκκλησία, σε μια υπέροχη διαδρομή. Με βρύσες που είχαν τρεχούμενιο νερό, και τα δέντρα να σχηματίζουν καμάρα πάνω από τα κεφάλια μας. Ακόμη και τις μέρες του καλοκαιριού, εκεί ήθελες ζακέτα.
Από πηγές μαθαίνουμε, ότι δωρίστηκε μεγάλο κτήμα στο ναό, για να γίνει το κοιμητήριο. Από το 1818 ο ναός λειτουργούσε ήδη ως νεκροταφιακός. Οι υπόλοιπες προσθήκες, όπως ο νάρθηκας, τα κενοτάφια των ιερέων, είναι μεταγενέστερες και χρονολογούνται στις μετά του Β' Παγκοσμίου πολέμου δεκαετίες. Από το 1878 ως το 1892 ο ναός καταλαμβάνεται από άτακτα τουρκικά στρατεύματα και χρησιμοποιείται σαν στρατιωτικός καταυλισμός, με αποτέλεσμα να προκληθούν μεγάλες φθορές και καταστροφές, ενώ το 1896 στρατεύματα Τουρκαλβανών τον λεηλάτησαν και κατάστρεψαν τις εσωτερικές του διακοσμήσεις, σύμφωνα με επιστολή του Μητροπολίτου Κωνστάντιου.
Ο ναός λειτουργεί ως αμιγώς νεκροταφειακός από το 1914, οπότε μεταφέρθηκαν εκεί όλα τα νεκροταφεία της πόλης. Είναι μεν νεκροταφειακός ναός, αλλά δεν είναι εντός τα νεκροταφείου. Εξυπηρετεί τις ανάγκες του νεκροταφείου, αλλά δεν ανήκει σ' αυτό.
Πριν το 1914 στην Κοζάνη υπήρχαν συνολικά τέσσερα νεκροταφεία, που καταργούμενα το ένα μετά το άλλο, σε διαφορετικές το καθένα εποχές, μεταφέρθηκαν τελικά όλα στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου έχει δικό του προαύλιο χώρο, όπου ενταφιάζονται οι κληρικοί. Παλιότερα στον ίδιο προαύλιο χώρο, υπήρχε ξυλότυπο στέγαστρο, όπου ήταν συγκεντρωμένα τα οστά αρχιερέων και ιερέων. Τα οστά ήταν καλυμμένα με δύο επιτύμβιες πλάκες των Επισκόπων Μελετίου και Βενιαμίν και σήμερα έχουν μεταφερθεί πάνω από το νεοαναγερθέν κοιμητήριο του προσφάτως εκλιπόντα Μητροπολίτου Διονυσίου (απεβ. 1998). Οι δύο επιτύμβιες πλάκες έχουν εντοιχιστεί στον τοίχο του κοιμητηρίου.
Μια εκκλησιά λιτή, δίχως τα στολίδια των άλλων που υπάρχουν στην πόλη. Ένα ορμητήριο γαλήνης και ηρεμίας. Που σε κάνει να σκέφτεσαι πόσο μάταια είναι πολλά από αυτά που εκιμούμε σε τούτη τη ζωή. Ένας τόπος που δεν πρέπει να μας φοβίζει, αλλά να μας δίνει δύναμη και κουράγιο για να ζούμε.
Μπαίνοντας μέσα, υπήρχε μόνο ένας επίτροπος και μερικές γυναίκες. Ανάψαμε ένα κεράκι και τον παρακάλεσα να ανοίξει τον Ναό για να τον φωτογραφήσω. Με κοίταξε λίγο περίεργα και με ρώτησε «Είσαι από κανένα κανάλι;» Eκεί έπεσε το μεγάλο μέσο. «Κόρη μου είναι», του είπε η μαμά και πριν προλάβει να τελειώσει τη φράση της, είχε ανοίξει κιόλας την πόρτα της σκοτεινής εκκλησιάς.
Μόνη μέσα, δίχως καθόλου κόσμο, ένιωσα ένα δέος. Έχω πάει αρκετές φορές τελευταία στον Αι Γιώργη. Αλλά μόνη δε βρέθηκα ποτέ. Μέσα στο σκοτάδι οι εικόνες φεγγοβολούσαν. Λες και είχαν άλλη ομορφιά σήμερα. Αφέθηκα λοιπόν και απόλαυσα την ηρεμία της, ταξίδεψα μαζί της...
Δεν υπάρχουν πια όρθιοι στο εκκλησίασμα. Για όλους υπάρχει ένα στασίδι. Με όμορφα βυζαντινά ξυλόγλυπτα. Και ντυμένα με εκείνο το όμορφο βαθύ κόκκινο, το πορφυρό. Τα χαλιά δεν είναι βαριά, αλλά δένουν όμορφα με τον όλο διάκοσμο. Βέβαια στην Ελλάδα είμαστε και δεν υπάρχει περίπτωση ακόμη και στις εκκλησίες να φερθούμε νορμάλ. Άκουσα ότι χτες κάποια κάθησε και κράτησε και δυο ακόμη θέσεις για τις φιλενάδες της. Που νομίζεις κυρά μου τώρα ότι είσαι; Στο θέατρο ή στον κινηματογράφο;
Yπέροχα βιτρώ στον διάκοσμο από τα ψηλά παραθύρια, που αφήνουν αχτίδες φωτός να πέφτουν μέσα στην εκκλησία. Μια παράξενη τεχνική, που ομολογουμένως πρώτη φορά είδα. Παρόλα αυτά όμορφη, με τα αγγελάκια μέσα στο σιέλ.
Και από μια άλλη οπτική γωνία το παράθυρο λουσμένο στο φως και γύρω του σκοτάδι. Λες και είναι κρεμασμένο εκεί πάνω. Λες και πετάει κι αυτό μαζί με τα αγγελάκια.
Μπροστά το ιερό, με πολλά καντηλέρια κρεμασμένα μέσα. Και πριν μπεις στο ιερό, μια εικόνα με το Χριστό. Ντυμένη με ένα μωβ ύφασμα που ταιριάζει στο πένθος και στις μέρες.
Μια φωτογραφία ακόμη με μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του ναού. Καθαρά όλα περιμένουν τους πιστούς να έρθουν σε λίγες ώρες να παρακολουθήσουν το θείο Δράμα. Με κατάνυξη, και ευλάβια. Για όσους πιστεύουν...
Η εικόνα από πιο κοντά με περισσότερες λεπτομέρειες να διακρίνονται. Ο Μυστικός Δείπνος. Ο Χριστός και οι μαθητές του στο τελευταίο τους δείπνο.
Ο άμβωνας επιβλητικός. Στηριζόμενος σε μια μαρμάρινη κολώνα σε πράσινους χρωματισμούς, δένει όμορφα στον χώρο. Πίσω φαίνονται οι τοιχογραφίες, που σημειωτέον είναι όλες δωρεές. Εκείνο που έκανε έντυπωση είναι τα στασίδια τα περιφεριακά. Έχουν γίνει κι αυτά με δωρεές και μάλιστα έχουν και τα ονόματα των δωρητών τους πάνω. Πολλοί ζούνε ακόμη κι οι θέσεις αυτές είναι δικές τους. Για φαντάσου...
Τις επομένες ώρες, μέρες, η μισή πόλη θα βρεθεί στην εκκλησιά του Αι Γιώργη. Θα συνοδέψει τον Επιτάφιο μέσα στο κοιμητήριο και στους τάφους. Θα περιμένει την Ανάσταση μαζί με τους αγαπημένους νεκρούς της. Η κάθε οικογένεια μπροστά στο δικό της μνήμα. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά, ακόμη και στενοί συγγενείς θα συγκεντρωθούν γύρω από το μνήμα του νεκρού τους με αναμμένη τη λαμπάδα τους και θα περιμένουν το «Χριστός Ανέστη». Μάλιστα, δεν ξεχάσουν να βάλουν και ένα κόκκινο αυγό πάνω στο μνήμα για να χορτάσει το χαμένο μέλος της οικογένειας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου